佛在王舍城,提婆达多,往至佛所,恶口骂詈。阿难闻已,极生瞋恚,驱提婆达多令出去,而语之曰:“汝若更来,我能使汝得大苦恼。”
诸比丘见已,白佛言:“希有世尊!如来常于提婆达多生慈愍心,而提婆达多于如来所恒怀恶心。阿难瞋恚,即驱使去。”
佛言:“非但今日,于过去世,亦曾如此。昔于迦尸国,时有龙王兄弟二人,一名大达,二名优婆大达,恒雨甘雨,使其国内,草木滋长,五谷成熟,畜生饮水,皆得肥壮,牛羊蕃息。时彼国王,多杀牛羊,至于龙所,而祠于龙。龙即现身,而语王言:“我既不食,何用杀生而祠我为?”数语不改,兄弟相将,遂避此处,更到一小龙住处,名屯度脾。屯度脾龙,昼夜瞋恚,恶口骂詈。大达语言:“汝莫瞋恚!比尔还去。”优婆大达,极大忿怒,而语之言:“唯汝小龙,常食虾蟆;我若吐气,吹汝眷属,皆使消灭。”大达语弟:“莫作瞋恚!我等今当还向本处,迦尸国王,渴仰我等。”迦尸国王,作是言曰:“二龙若来,随其所须,以乳酪祀,更不杀生。”龙王闻已,即还本处。
于是大达,而作是偈言:
尽共合和至心听,极善清净心数法,
菩萨本缘所说事,今佛显现故昔偈。
天中之天三佛陀,如来在世诸比丘,
更出恶言相讥毁,大悲见闻如此言。
集比丘僧作是说:诸比丘依我出家,
非法之事不应作,汝等各各作粗语,
更相诽谤自毁害。汝不闻知求菩提,
修集慈忍难苦行,汝等若欲依佛法,
应当奉行六和敬。智者善听学佛道,
为欲利益安众生,普于一切不恼害,
修行若闻应远恶。出家之人起忿诤,
犹如冰水出于火,若欲随顺出家法,
应断瞋诤合道行。我于过去作龙王,
兄弟有二同处住,第一兄名为大达,
第二者名优婆达,俱不杀生持净戒,
有大威德厌龙形,恒向善趣求作人。
若见沙门婆罗门,修持净戒又多闻,
变形供养常亲近,八日十四十五日,
受持八戒捡心意,舍己住处诣他方。
有龙名曰屯度脾,见我二龙大威德,
知己不如生嫉恚,恒以恶口而骂詈。
膀颔肿口气粗出,瞋怒心盛身胀大,
出是恶声而谤言,幻惑谄伪见侵逼。
闻此下贱恶龙骂,优波大达极瞋恚,
请求其兄大达言:“以此恶语而见毁,
恒食虾蟆水际住,如此贱物敢见骂?
若在水中恼水性,若在陆地恼害人。
闻恶欲忍难可堪,今当除灭身眷属,
一切皆毁还本处。”大力龙王闻弟言,
所说妙偈智者赞:“若于一宿住止处,
少得供给而安眠,不应于彼生恶念,
知恩报恩圣所赞。若息树下少荫凉,
不毁枝叶及花果,若于亲厚少作恶,
是人终始不见乐。一餐之惠以恶报,
是不知恩行恶人,善果不生复消灭,
如林被烧而燋兀,后还生长复如故。
背恩之人善不生,若养恶人百种供,
终不念恩必报怨。譬如仙人象依住,
生子即死仙养活,长大狂逸杀仙人,
树木屋宇尽蹋坏,恶人背恩亦如是。
心意轻躁不暂停,譬如洄澓中有树,
不修亲友无返复,如似白㲲甄叔染。
若欲报怨应加善,不应以恶而毁害,
智者报怨皆以慈,担负天地及山海,
此担乃轻背恩重。一切众生平等慈,
是为第一最胜乐,如渡河津安隐过,
慈等二乐亦如是。不害亲友是快乐,
灭除憍慢亦是乐。内无德行外憍逸。
实无有知生憍慢,好与强诤亲恶友,
名称损减得恶声。孤小老者及病人,
新失富贵羸劣者,贫穷无财失国主,
单己苦厄无所依,于上种种困厄者,
不生怜愍不名仁。若至他国无眷属,
得众恶骂忍为快,能遮众恶斗诤息。
宁在他国人不识,不在己邦众所轻,
若于异国得恭敬,皆来亲附不瞋诤,
即是己国亲眷属。世间富贵乐甚少,
衰灭苦恼甚众多,若见众生皆退失,
制不由己默然乐。怨敌力胜自羸弱,
亲友既少无所怙,自察如是默然乐。
非法人所贪且悭,不信无惭不受言,
于彼恶所默然乐。瞋恚甚多残害恶,
好加苦毒于众生,如此人边默然乐。
不信强梁喜自高,得逆谄伪诈幻惑,
于如此人默然乐。破戒凶恶无虑忍,
恒作非法无信行,于此人所默然乐。
妄语无愧好两舌,邪见恶口或绮语,
傲慢自高深计我,极大悭贪怀嫉妒,
于此人所默然乐。若于他处不知己,
亦无识别种性行,不应自高生憍慢。
至余国界而停住,衣食仰人不自在,
若得毁骂皆应忍。他界寄住仰衣食,
若为基业欲快乐,亦应如上生忍辱。
若住他界仰衣食,乃至下贱来轻己,
诸是智者宜忍受。在他界住恶知友,
愚小同处下贱人,智者自隐如覆火。
犹如炽火猛风吹,炎着林野皆焚烧,
瞋恚如火烧自他,此名极恶之毁害,
瞋恚欲心智者除,若修慈等瞋渐灭。
未曾共住辄亲善,恒近恶者是痴人,
不察其过辄弃舍,作如上事非智者。
若无愚小智不显,如鸟折翅不能飞,
智者无愚亦如是,以多愚小及无智,
不能觉了智有力。以是义故诸贤哲,
博识多闻得乐住,智者得利心不高,
失利不下无愚痴。所解义理称实说,
诸有所言为遮恶,安乐利益故宣辩,
为令必解说是语。智者闻事不卒行,
思惟筹量论其实,明了其理而后行,
是名自利亦利他。智者终不为身命,
造作恶业无理事,不以苦乐违正法,
终不为己舍正行。智者不悭无嫉恚,
亦不严恶无愚痴,危害垂至不恐怖,
终不为利谗构人。亦不威猛不怯弱。
又不下劣正处中,如此诸事智者相,
威猛生嫌懦他轻,去其两边处中行。
或时默然如哑者,或时言教如王者,
或时作寒犹如雪,或时现热如炽火。
或现高大如须弥,或时现卑如卧草,
或时显现猛如王,或时寂灭如解脱。
或时能忍饥渴苦,或时堪忍苦乐事,
于诸财宝如粪秽,自在能调诸瞋恚。
或时安乐纵伎乐,或时恐怖犹如鹿,
或时威猛如虎狼,观时非时力无力。
能观富贵及衰灭,忍不可忍是真忍,
忍者应忍是常忍,于羸弱者亦应忍。
富贵强盛常谦忍,不可忍忍是名忍,
嫌恨者所不嫌恨,于瞋人中常心净。
见人为恶自不作,忍胜己者名怖忍,
忍等己者畏斗诤,忍下劣者名盛忍。
恶骂诽谤愚不忍,如似两石着眼中,
能受恶骂重诽谤,智者能忍花雨象。
若于恶骂重诽谤,明智能忍有慧眼,
犹如降雨于大石,石无损坏不消灭,
恶言善语苦乐事,智者能忍亦如石。
若以实事见骂辱,此人实语不足瞋,
若以虚事而骂辱,彼自欺诳如狂言,
智者解了俱不瞋。若为财宝及诸利。
忍受苦乐恶骂谤,若能不为财宝利,
设得百千诸珍宝,犹应速疾离恶人。
树枝被斫不应拔,人心已离不可亲,
便从异道远避去,可亲友者满世间。
先敬后慢而轻毁,亦无恭敬不赞叹,
如似白鹄轻飞去,智者远愚速应离。
好乐斗诤怀谄曲,喜见他过作两舌,
妄言恶口亦绮语,轻贱毁辱诸众生,
更出痛言入心髓,不护身业口与意,
智者远离至他方。嫉妒恶人无善心,
见他利乐及名称,心生热恼大苦毒,
言语善濡意极恶,唯智能远至他方。
人乐恶欲贪利养,谄曲要取无惭愧,
内不清净外亦然,智者速远至他方。
若人无有恭恪心,憍慢所怀无教法,
自谓智者实愚痴,慧者远离至他方。
此处饮食得卧具,并诸衣被凭活路,
应当拥护念其恩,犹如慈母救一子。
爱能生长一切苦,先当断爱而离瞋,
悉能将人至恶趣,自高憍慢亦应舍。
富贵亲友贫贱离,如此之友当速远。
若为一家舍一人,若为一村舍一家,
若为一国舍一村,若为己身舍天下,
若为正法舍己身。若为一指舍现财,
若为身命舍四支,若为正法舍一切。
正法如盖能遮雨,修行法者法拥护,
行法力故断恶趣,如春盛热得荫凉。
修行法者亦复然,与诸贤智趣向俱,
多得财利不为喜,若失重宝不为忧,
不常勤苦求乞索,是名坚实大丈夫。
施他财宝甚欢喜,世间过恶速舍离,
安立己身深于海,是名雄健胜丈夫。
若解义理众事巧,为人柔软共行乐,
诸人叹说善丈夫。”优波大达作是言:
我今于兄倍信敬,假使遭苦极困厄,
终不复作诸恶事。若死若活得财产,
及失财产不造恶。兄今当知我奉事,
愿以持戒而取死,不以犯戒而取生。
何故应当为一生,而可放逸作恶行?
生死之中莫放逸,我于生死作不善,
遭值恶友造非法,得遇善友以断除。
佛入宿命知了说,告诸比丘是本偈。
尔时大达是我身,优波大达是阿难,
当知尔时屯度脾,即是提婆达多身。
比丘当知作是学,是名集法总摄说,
宜广慎行应恭敬,诸比丘僧修是法。