复次,先有善根应得解脱,由不闻法因缘等故还堕地狱,是故应当至心听法。
我昔曾闻,富罗那弟子尸利鞠多者,是树提伽姊夫,时树提伽父先是尼乾陀弟子。一切众生教法相习,而树提伽蒙佛恩化,其父亦信为佛弟子,更不咨禀六师之徒。时树提伽为欲化彼姊夫尸利鞠多故,数数到边,而语之言:“佛婆伽婆是一切智。”彼姊夫言:“富罗那者亦是一切智。”诤一切智故遂共议论。树提伽语尸利鞠多言:“我今当示汝一切智,汝富罗那者非一切智,以少智相诳惑世人,称己有智实非一切智。但以相貌有所忖度,正可能知小小事耳,何由得名一切种智?”即说偈言:
犹如生盲者,水精以为眼,
诳惑小儿等,自称我有目。
彼先自无目,今称我有目,
此语不可信,正可诳痴者。
能解因相论,方便诈自显,
以此相貌故,诳惑于众人,
相貌近是事,竟何所知晓?
尸利鞠多语树提伽言:“汝为瞿昙幻术所惑,富兰那者是一切智,汝今不识便生诽谤。富罗那行住坐卧三世之事尽能明了。”树提伽言:“我今示汝富兰那非一切智事。”即请富罗那将向其家。时富兰那作是念:“树提伽者,其父昔日是我弟子,往事瞿昙,知彼过患,还来归我,是我福德。”作是念已许受其请。于其后日富兰那将诸徒众数百千人,又有五百弟子以自围绕,诣树提伽家。既至其家,时富兰那微笑,尸利鞠多问富兰那言:“婆伽婆何故微笑?”富兰那言:“我遥见彼那摩陀河岸,有一猕猴堕于水中,是故笑耳。”尸利鞠多复白之言:“婆伽婆天眼清净,在此城内遥见千里外那摩陀河上猕猴堕水。”时彼外道将诸弟子,入树提伽家即时就坐。众既定已,时树提伽以饭覆羹上授与富兰那,富兰那言:“此饭无羹,云何可食?”树提伽即搅羹饭语尸利鞠多言:“今汝师者尚不能见钵中饭下有羹,何能远知千里外猕猴堕于河耶?事验可知非一切智,但贪名闻为利养故。众生可愍,自既诳惑,复以教人。”即说偈言:
汝师富兰那,颠惑邪倒见,
失于智慧灯,住无明闇中,
迷谬自相爱,愚者还相重。
释种中最胜,具相三十二,
唯此一切智,更无第一者。
时富兰那以惭愧故,食不自饱,低头而去。时尸利鞠多愁惨不乐,既为师徒,虽有短陋犹欲使胜。尸利鞠多诣富兰那所而语之言:“莫用愁恼!树提伽今者毁辱婆伽婆,犹得还家未足为耻,我若请彼树提伽师来至家者,正可得入终不得出。”作是语已,便诣祇桓往请世尊,心实谄曲诈设恭敬,叉手合掌向于世尊,而说偈言:
我明设微供,愿屈临我家,
三界中胜器,愿不见放舍。
尔时世尊知尸利鞠多心怀谄曲外诈恭敬,即说偈言:
心怀于二计,外现亲软善,
犹如有鱼处,水必有回动。
譬如作璎珞,内铜外涂金,
智者观察已,即知非真金。
心有所怀侠,外色必有异,
无心尚可知,况复有心者?
纯金色相好,睹者即知真,
若以金涂铜,善别知非实。
尔时世尊深知尸利鞠多心怀诈伪,如来世尊大悲怜愍,又复观其供养善根垂熟,世尊寻即默受其请。
时尸利鞠多作是念:“若是一切智者,云何不知我心便受我请?”即说偈言:
何有一切智,而不修苦行,
乐著于乐事?不能知我心,
何名一切智?呜呼世愚者,
不知其过短,便生功德相。
实无有智慧,横赞叹其德,
惑著相好扇,称誉遍世界。
时尸利鞠多说是偈已,即还其家,施设供具,于饭食中尽着毒药,于中门内作大深坑,满中盛伽陀罗炭使无烟焰,又以灰土用覆其上,上又覆草。时妇问夫:“造何等事劬劳乃尔?”其夫答曰:“今我所为欲害怨家。”其妇问言:“谁是怨家?”尸利鞠多即说偈言:
好乐着诸乐,怖畏苦恼事,
不修诸苦行,欲求于解脱,
喜乐甘肴膳,又勇行辩说,
释中种族子,此是我大怨。
时尸利鞠多妇叉手白其夫言:“可舍忿心,我昔曾于弟舍见佛如此大丈夫,何故生怨?”即说偈言:
彼牟尼能忍,断除嫌恨相,
又灭慢贡高,舍离于斗诤,
于彼生怨者,谁应可为亲?
观彼大人相,无有瞋害心,
常出柔软音,先言善慰问,
其鼻圆且直,无有诸洼曲,
直视不回顾,亦不左右眄,
言又不粗犷,恶口而两舌,
和颜无瞋色,亦复不暴恶,
言无所伤触,亦不使忧恼,
云何横于彼,生于瞋毒相?
面如秋满月,目如青莲敷,
行如师子王,垂臂过于膝,
身如真金山,汝值如是怨,
恶道悉空虚,若无此怨者,
世间极大苦,三恶道充满。
尸利鞠多作是思惟:“彼亲弟故心生己党,今当守护,若不尔者,或泄我言以告傍人。”作是念已即闭其妇在深室中。即时遣人唤诸尼揵:“汝今可来为汝除怨,我以施设火坑毒饭。”此诸尼揵五热炙身,咸皆燋黑犹如灰炭,自相招集即共往诣尸利鞠多所止之处。尸利鞠多庄严舍宅白净鲜洁,如贵吒迦树,诸尼揵等既至其家在其楼上,犹如乌群,亦如俱翅罗鸟黑蜂围绕在贵吒迦树踊跃欢喜,诸尼揵子亦复如是,而作是言:“我今当观瞿昙沙门正尔燋然,若火烧不燋毒饭足害,毕定当死。”作是语已欢喜微笑。时尸利鞠多即遣一人,往诣佛所白佛言:“时到饭食已办。”自上高楼与富兰那共议此事。时尸利鞠多所住宅神,愁忧啼泣而作是言:“如来世雄三界之尊,佛婆伽婆!云何恶心乃欲毁害?我于今者都无活路。所以者何?如来世尊三界无上,在此灭没,恶名流布遍满世间,一切诸神咸嗤笑我,此是恶人。我当云何而得活耶?如来昔日为菩萨时,不惜财物身体手足,为怜愍故作如斯事,况于今日而当爱身?云何欲于如斯人边起恶逆心?是故我当必定舍命。又佛世尊于现在世,为众生故六年苦行,日食一麻一米,身体羸瘠骨肉干竭。”即说偈言:
如来行苦行,六年自干燋,
作是难苦业,为诸众生故。
如斯悲愍者,云何欲加害?
彼所遣人到竹林中白言:“世尊!食具已办宜知是时。”尔时世尊大悲熏心,为欲利益诸众生故,挥手而言:“咄哉凡愚!汝于今者应见真谛,于过去世供养诸佛,有解脱缘善根已熟,云何乃遣如此使人作颠倒事?火坑毒饭以待于我?云何作是极恶之事而来见唤?此所为事甚为非理。”即说偈言:
我于昔日时,六年行苦行,
为诸众生故,作此诸难事。
众生今云何,反欲见毁害?
咄哉极愚痴,盲无慧目者,
作是非法事,横欲加恼害。
我念诸众生,过于慈父母,
云何于我所,而生残害心?
今日时以到,诸佛之常法,
为众生真济,如医欲救病,
种种加毁骂,犹故生忍心,
我今亦如医,往诣于彼家。
何故而往彼?大悲之所逼。
如人得鬼病,心意不自在,
加毁骂咒师;为治鬼病故,
亦不责病者。今此诸众生,
烦恼鬼在心,愚痴不分别,
横欲加毁害。我今亦如是,
但除烦恼鬼,不应责彼人。
尔时世尊从坐而起,外现不悦,复说偈言:
阿难持衣来,罗睺罗取钵,
难陀汝亦去,速疾唤比丘,
不得复停止,宜应速疾往,
彼尸利鞠多,今急待教化。
我住毒蛇身,为度众生故,
我今畜是怨,为益彼众生。
尔时如来出林树间,犹如云散日从中出。时彼林神以天眼见尸利鞠多舍内所设火坑毒饭,啼泣堕泪,敬爱佛故顶礼佛足,瞻仰尊颜,而说偈言:
彼意怀残恶,无有利益心,
愿佛不须往,回还向竹林。
世尊甚难值,旷劫时一遇,
佛虽不爱身,为度众生故,
如斯胜妙身,应当勤拥护。
未得济度者,宜应令得度,
畏者施无畏,疲者得止息,
令无归依者,得有归依处。
略说而言之,有无量利益。
唯愿佛世尊,莫往诣其家,
为天阿修罗,而作归依处。
尔时世尊知而故问,问彼天神曰:“为何事故不应往诣尸利鞠多所止之处?”时有一天,而说偈言:
尸利鞠多舍,作大深火坑,
炽焰满其中,诈伪覆其上。
佛复说偈言:
贪欲愚痴火,极为难除灭,
我以智水浇,消灭无遗余。
况复世间火,何能为我害?
地狱之猛火,炽然满世界,
七日焚天地,世间皆融消,
如此之猛火,莫能为我害。
尸利鞠多火,何能见伤毁?
复有一天作如是言:“若火不能烧如来者,设食毒饭复当云何?今尸利鞠多为邪见毒染污其心,以此毒害恶逆之心,以毒和饭欲相伤毁。复怀谄伪现柔软相来请世尊,而其内心实怀恶逆,唯愿世尊不须往彼。”佛告天曰:“我以慈悲阿伽陀药用涂身心,贪爱之毒最难消除,我于久远已拔其本,况世间毒而能中我?汝莫忧愁!”尔时如来从竹林出往到城门,时彼林神见佛直进,而作是言:“如来世尊将不还返于此竹林,佛今向彼解脱之方,譬如日出必向西方目视不舍,恐于后时更不见佛。火若不烧,定为毒饭之所伤害,以诸因缘难可复见,有福德人乃能得见,摧他论者于大众中作师子吼,有福之人乃能更闻,有福利者得接足礼。”尔时世尊如行宝楼诸根寂定,诸比丘等悉皆随从,犹如明月众星围绕,往尸利鞠多家。时尸利鞠多宅神举声欲哭,“咄哉怪哉!佛来到此,今此尸利鞠多乃作火坑毒饭欲以害佛。”尔时宅神礼佛足已,而说偈言:
我未睹佛时,愿大悲至家,
见佛到家已,心中不喜乐。
所以不喜者,以有非法故。
相好庄严身,瞻仰无厌足,
如此大人者,今当作灰聚。
我忆是事故,身体欲渗没。
谁见如此事,而当不苦恼?
假使极恶猛,愚痴残害人,
设见如来身,不忍生恶念,
况复欲加害?月入罗睺口,
世人皆忿恼,善哉还归去。
火坑深七仞,满中盛炽火,
愿莫入此处,自护及护我,
并护彼主人,及余一切众。
尔时世尊告宅神言:“刀毒水火不害慈心。”即说偈言:
我护诸众生,犹如一子想,
假使欲害我,我亦生慈心。
烦恼火炽盛,拥护令免恶,
以是因缘故,谁火能烧我?
佛告宅神:“汝今应当舍于怖畏,我今师子吼除障外道,如罗睺罗吞食日月,我今决定不为尸利鞠多之所患害。若不能除,云何乃能降伏魔耶?”安慰宅神即入其舍。时外道等见佛入舍,甚大欢喜,更相语言:“沙门瞿昙今已入外门,复到中门。”佛以无畏威光润泽直入无疑,至第三门中转近火坑。尔时彼妇于空室中,闻佛世尊到覆火处,心怀狂乱,作是念言:“如来今者已到火坑,若脚触草火必炽然,呜呼怪哉!”即说偈言:
今当烟中没,謦咳目雨泪,
火然烧衣时,应当抖擞却。
眼看索救护,宛转而反侧,
燋然既以讫,威光复消融。
身相都焚灭,头发燋堕落,
额广白毫相,今以尽消灭,
如鹄在花上,为火所烧灭。
面如净满月,众生睹其目,
犹如美甘露,既堕焰火中,
惊惧视四方,猛火无悲愍,
必烧令燋然。成炼真金色,
见者靡不悦,大人相炳着,
美妙极殊特,如是之形容,
今为火燋缩。略说而言之,
如似金织纳,卷叠在一处,
以渐见消灭,如月欲尽时。
佛身甚微妙,见者身心悦,
如来极奇特,世界无伦匹。
尔时世尊入第三门渐近火坑,诸尼揵子在重阁上,见于如来转近火坑,心生踊悦,如冢间树群乌在上,望死人肉欲得啖食。诸尼揵等在重阁上,亦复如是。时富兰那心生欢喜,而说偈言:
汝善作幻术,回转诸世间,
今日没火坑,更能为幻不?
复有一尼揵,而作如是言:
一足已蹑上,云何不陷堕?
为我目不了?为是梦幻耶?
尔时世尊以相轮足蹑火坑上,即变火坑为清凉池,满中莲华其叶敷荣,鲜明润泽遍布池中,其众莲华有开敷者,有未开者。尸利鞠多睹斯事已,语富兰那言:“汝先欲与佛共捔一切智,汝可舍此语。”即说偈言:
善哉可信解,当除瞋恚心,
舍于嫌恨意。汝可观瞿昙,
未曾有之威,猛焰变为水,
土悉化成鱼,坑中诸火炭,
咸变为黑蜂,复于池水中,
化作众莲华,具足有千叶,
遍布于池中,其须甚炽盛,
如秋开敷花,百叶甚柔软,
庄严满此池,诸鹤在池中,
皆出和雅音,迦兰陀鸟等,
亦在中游戏,举翅水相洒,
诸蜂围绕佛,出于妙音声,
鸳鸯相随逐,复自在娱乐。
尔时富兰那语尸利鞠多言:“汝今勿为瞿昙幻术之所惑乱。”尸利鞠多于如来所深生敬信,语富兰那言:“此是幻耶?”答言:“实尔,是幻所作。”尸利鞠多言:“汝是一切智不?”答言:“我是一切智人。”尸利鞠多复语之言:“汝若审是一切智者,听我所说。”即说偈言:
汝若一切智,亦应知是幻,
汝今何不作,如此幻化事?
汝若不知幻,非是一切智。
时富兰那辞穷理屈不能加报,诸尼揵等语尸利鞠多:“莫作是语!何以故?是富兰那实一切智,能一切示现。”尸利鞠多语诸尼揵子言:“汝等故谓此富兰那是一切智耶?富兰那者名之为满,造作诸恶满于地狱,故名富兰那。汝等于此满于恶道富兰那所生一切智相耶?”尸利鞠多复语之言:“释种中能安解脱婆伽婆三藐三佛陀所,不生一切种智想耶?”即说偈言:
叱汝等方去,极为无心人,
汝若有心者,假使如金刚,
见斯希有事,尚应生信敬。
现见于如来,为未曾有事,
不生信心者,是为极愚痴。
尔时尼揵等寻各散走,如善咒师令鬼四散,又如日出众闇自除。时尸利鞠多见尼揵等散走,亦复如是。即说偈言:
恐怖目视速,慞惶欲竞驰,
以佛威神力,惊怕皆散走。
尼揵今退散,亦如魔军坏,
尘垢坌身体,犹着重铠器。
时诸尼揵等,奔突极速疾,
譬如彼𤛆牛,在林虻蜇螫。
宛转泥涂身,狂走不自停,
如黑云垂布,风吹自然散。
时尼揵等既散走已,尸利鞠多心怀惭愧,即便思惟:“谁当将我往见世尊?”复作是念:“树提伽姊先更见佛,我今当共诣世尊所。”作是念已,即向先所闭妇户前,扣门唤妇,即说偈言:
善哉汝真是,无上妙法器,
由汝有智慧,亲近奉世尊,
缘我邪见故,事诸尼揵等。
汝今速来出,共汝供养佛。
时树提伽姊闻是偈已,寻即思惟:“尸利鞠多以伤害佛而来诳我。”涕泣不乐,即说偈言:
汝知我忧恼,故来见戏弄,
我今当云何,而往见如来?
尼揵等集时,犹如诸蝗虫,
邪见之炽火,灭于释种灯。
尸利鞠多语其妇言:“汝宁不知佛神力耶?汝今何故作如是语?”即说偈言:
世间一切火,何能焚烧佛?
谁能烧金刚?谁能举大地?
汝观十力尊,摧破诸外道,
火坑四畔边,莲华皆开敷,
如鹄处花间,花𦗨遮绕佛。
尔时其妇闻此偈已,遥见世尊在莲花中,踊跃欢喜,而作是言:“佛故不烧。”尸利鞠多呜噎垂泪,而说偈言:
世尊金刚体,无有能烧者,
由近富兰那,我今自被烧。
如似少湿薪,逼近干薪𧂐,
以火焚烧时,两俱同炽然。
尔时其妇疾出重屋,到世尊所顶礼佛足,䠒跪合掌瞻仰尊颜,而说偈言:
得睹威颜者,世间皆信敬,
由我今有福,还得闻音声,
面如净满月,我今得睹见,
我今有福故,还得睹世尊。
相好庄严身,设当见灭坏,
恶名遍充满,烧灭我等身。
尔时其妇供具以备,请佛世尊及比丘众请令就坐,语其夫言:“圣子!汝可来入顶礼佛足。”尸利鞠多涕泣盈目,而说偈言:
我今造火坑,规害世尊命,
今当以何面,可复得相见?
尔时其妇语其夫言:“圣子可舍疑惑,佛婆伽婆终无嫌恨。”即说偈言:
譬如空中手,无有触碍处,
诸佛法亦尔,佛于一切法,
无染亦无著,离世之八法,
如莲华处水。昔时提婆达,
瞋恚心所盲,为欲害佛故,
机关转大石,当上空中下,
不能伤害佛。如彼罗睺罗,
即是如来子,佛于此二人,
等心无憎爱,视彼怨与亲,
左右眼无异。于诸众生所,
慈悲过一子,终不于汝所,
而有憎恶心。是故不宜惧。
尔时尸利鞠多以惭愧故,曲体随妇口唇干燋,深生愧耻,行步迁迟,如将没地举身战掉,卑下低心极为惊怖,五体投地哀恸号泣,而说偈言:
宁抱持炽火,并及瞋毒蛇,
终不近恶友。我今为恶友,
毒蛇之所螫,依归善良医,
望得除毒害。三界之真济,
愿重见哀愍,我作重过恶,
唯愿垂悲顾,今听我忏悔。
尔时世尊颜色和悦,告尸利鞠多言:“圣子!汝勿忧怖。”即说偈言:
起起我无瞋,久舍怨亲心,
右以栴檀涂,左以利刀割,
于此二人中,其心等无异。
“如我今者不为希有,已断结使无增减心。昔我为于白象之时,毒螫所中害,犹以二脚覆护猎者使不伤害;又作龟身,为人分割支节悉解,不起瞋心;复作罴身怜彼厄人,时彼厄人示猎师处,不起瞋心;作仙人时,手足耳鼻悉为劓毁,犹尚不起毫厘许瞋。我于往昔为一切施婆罗门所斩项时,无有恚恨,况于今日断一切结,而当于汝有嫌恨心?譬如虚空不受尘垢,犹如莲华不为水着,我离八法其事亦尔。”时尸利鞠多叉手合掌白佛言:“世尊!若垂怜愍,且待须臾更当造食。”佛告尸利鞠多言:“汝不遣使白我食时到耶?”答言:“实尔。我本实遣人请佛,作不饶益事。”佛告尸利鞠多言:“然我已断无利之事,汝今作何不饶益耶?”即说偈言:
我今愚所造,屠猎所不造,
过是恶所作,以毒置食中,
不能有所伤,便为自害己。
尔时世尊告尸利鞠多言:“汝今所施宜应是时。”尸利鞠多言:“世尊!我所施食悉有毒药。”世尊复说偈言:
婆须吉龙王,瞋恚极盛时,
如此之猛毒,不能伤害我。
我今修慈心,如何唱施药?
我以大慈果,今当用示汝。
时尸利鞠多即持毒饭往诣佛前,涕泪悲泣,而说偈言:
我今持毒饭,功德之伏藏,
我心极为恶,毒饭以标相。
佛以灭三毒,神足除饭毒,
食之能令我,使得不动心。
佛告诸比丘:“汝等待唱僧跋然后可食。”即说偈言:
在于上座前,而唱僧跋竟,
众毒自消除,汝今尽可食。
僧跋已竟,佛及众僧尽皆饮食。时尸利鞠多上下观察而作是念:“今此众中得无为毒所中者不?”见诸众僧皆悉安隐不为毒中,倍增信敬深生欢喜。尔时世尊作是思惟:“尸利鞠多得信敬心受缘时至,当何所作?我当为灭烦恼之火除邪见毒。”佛如应为说四真谛法,闻法信解断见谛结,除身见毒灭诸结火。时尸利鞠多以得见谛,即说偈言:
我度于愚痴,及以邪见海,
不畏于恶道。我欲入黑闇,
遇佛得大明,欲入于大火,
反获凉冷池。呜呼佛大人,
呜呼法清净,不能具广说,
我今但略说。我本欲与毒,
而获甘露食,斗诤应失财,
反得于大利。是故亲近佛,
众生慧眼开,而得睹正道。