昔有一国名曰那梨,近南海边,其中人民采真珠栴檀以为常业。其国有一家兄弟二人,父母终亡欲求分异,家有一奴名曰分那,年少聪了,贾贩市买入海治生无事不知,居家财物分为一分,以奴分那持作一分,兄弟掷筹弟得分那,止将妻子空手出舍。时世饥俭唯得分那,恐不相活以为愁忧。时奴分那白大家言:“愿莫愁忧,分那作计月日之中当令胜兄。”大家言:“若审能尔者,放汝为良人。”大家夫人有私珠物,与分那作本。时海潮来,城内人民至水边取薪。分那持珠物出至城外,见一乞儿负薪,薪中有牛头栴檀香,可治重病,一两直千两金,时世有一不可常得。分那识之,以金钱二枚买得持归,破作数十段。时有长者得重病,当须此牛头栴檀香二两合药,求不能得。分那持往,即得二千两金。如是卖尽,所得不訾,富兄十倍。大家感念分那之恩,不违言誓放为良人,随意所乐。于是分那辞行学道,到舍卫国为佛作礼长跪白佛:“所出微贱,心乐道德,唯愿世尊垂慈济度。”佛言:“善来分那!”头发自堕法衣着身,即成沙门,佛为说法,寻得罗汉道。坐自思惟:“今得六通,存亡自由,皆主人之恩,今当往度并化国人。”于时分那往到本国,至主人家,主人欢喜请坐设食,食讫澡手飞升虚空,分身散体半出水火,光明洞达,从上来下告主人曰:“此之神德皆是主人放舍之福,往到佛所所学如是。”主人答曰:“佛之神化微妙乃尔,愿见世尊受其教训。”分那答曰:“但当志心供设馔具,佛三达智必自来矣。”即便设供宿昔已办,向舍卫国稽首长跪烧香请佛:“唯愿屈尊广度一切。”佛知其意,即与五百罗汉,各以神足往到其舍。国王人民莫不敬肃,来至佛所五体投地,却坐王位,食毕澡讫,佛为主人及王官属广陈明法,皆受五戒为佛弟子。起住佛前叹分那曰:“在家精勤,出家得道,神德高远家国蒙度,我当云何以报其恩?”
于是世尊重叹分那而说偈言:
“心已休息,言行亦止,从正解脱,
寂然归灭。弃欲无著,缺三界障,
望意已绝,是谓上人。若聚若野,
平地高岸,应真所过,莫不蒙度。
彼乐空闲,众人不能,快哉无望,
无所欲求。”
佛说偈已,主人及王益加欢喜,供养七日,得须陀洹道。